امامت در دیدگاه شیعه یک اصل اعتقادی و یک مقام دینی و تابع تشریع و نصب الهی است. اما چون جانشین پیامبر(ص) است، باید مانند او معصوم باشد ، تا بتواند عهده دار مسئولیت ها و وظایف پیامبر(ص) گردد. عصمت سلامت دین را تضمین می کند و موجب استقامت آن تا روز قیامت می گردد. درباره منشأ عصمت اقوال گوناگون وجود دارد و حق این است که عصمت نوعی از علم است که از جانب خداوند به کسی که برگزیده افاضه می شود و نوع خاصی است که با علوم عادی مغایرت دارد و مغلوب هیچ یک از قوای شعوریه و غریزیه نمی گردد و موهبت الهی است که پس از وجود زمینه شایستگی به شخص معصوم افاضه می شود.

غیر امام می تواند با ایمان کامل و عمل به دستورات حق و دوری از محرمات درجه ای از عصمت را کسب کند. مذهب امامیه صدورگناه از امام خواه کبیره باشد، خواه صغیره، عمدی باشد یا سهوی، به وجه تأویل باشد یا از روی فراموشی جایز نمی داند و عقیده امامیه بر این است که امام از اول عمر تا پایان زندگی معصوم است و عصمت سلب کننده اختیار از معصوم نیست. ائمه معصوم(ع) به واسطه فرمان برداری از خداوند زمینه عصمت را در خود فراهم کرده و به این کرامت والا نزد خداوند، نائل گردیده اند و ایشان هر گونه توجه به غیر خدا یا اشتغال به امور دنیائی را نوعی گناه تلقی کرده و از آن استغفار می کردند. می توان عصمت ائمه (ع) را بوسیله دلایل عقلی و آیات قرآن و روایات اثبات کرد.

 انسان موجودی اجتماعی است و برای ادامه زندگی خود ناچار است، با سایر انسان ها هم زیستی داشته باشد. یکی از ضروریات زندگی اجتماعی وجود یک نفر به عنوان رهبر و امام است تا اجتماع انسانی همه هماهنگ و منظم باشند و با رعایت قوانین و دستورات امام و رهبر به هرج و برج دچار نگردند. در طول تاریخ نیز در جوامع بشری می بینیم که فرد یا افرادی با عناوین و شیوه های مختلف نقش امامت و رهبری را ایفا کرده اند و این واقعیت تاریخی گواه عینی سخن امام علی(ع) است که فرمود: «مردم را از امیری نیکوکار یا تبهکار گریزی نیست».[1]

            از ابتدای تاریخ زندگانی بشر خداوند برای انسان ها پیشوا و رهبر قرار داده است که اولشان ابوالبشر حضرت آدم(ع) می باشد. تاکنون نیز در هر برهه ای از زمان همیشه پیامبر وجود داشته تا خاتم پیامبران حضرت محمد(ص) که بعد از ایشان هم دوران امامت امامان معصوم(ع) آغاز می شود.

            امامت علاوه بر معنای رهبری و پیشوای جامعه بشری، معنای خاص دیگری هم دارد که جانشینی پیامبر می باشد و قبول این معنا از واجبات دین و از اصول اعتقادی اسلام است. در آموزه های دینی ما یکی متقن ترین مسائل، منصوص بودن امام است، یعنی امام باید همچون پیامبر از جانب خدای تبارک و تعالی تعیین شود و شرایطی نیز برای شخص امام بیان شده است، از جمله، قریشی بودن، پارسایی، عدالت، دانایی، کفایت، علم لدنی و... یکی از مهمترین این شرایط مسأله عصمت است، که بهترین راه برای اثبات افضلیت امامان(ع) می باشد.

چون با اثبات عصمت، افضلیت امام، خلاصه در افضلیت ظاهری نمی شود، بلکه به دلیل اینکه معصوم است و ظاهر و باطنش هماهنگ می باشد، افضلیت باطنی نیز بر آن اضافه می شود. پس اوست که در ظاهر و باطن بر دیگران برتری دارد، بنابراین از مقام بالاتر در دنیا از پاداش بیشتر در آخرت بهره مند است.

این بحث یکی از مهمترین و پر چالش ترین بحث های امامت به شمار می رود. در میان مذاهب اسلامی، امامیه عصمت را از اساسی ترین صفات امام می داند.